عدم ارایه تعریف مشخص از هیجان و اختلال روانی در فقه و ناهمخوانی اصطلاح فقهی «جنون ادواری» با تعریف جنون در روانشناسی، تعیین مرزهای مسؤولیت ناشی از رفتار را با ابهام روبه‌رو می‌کند. از این‌رو برای شناخت هیجان و اختلال روانی، بررسی عوامل پیدایش آنها مهم است. هیجان حالتی است ناشی از عوامل محیطی شخص سالم برای دفع خطر و یا برای بروز احساس، دچار می‌شود. اما اختلال روانی ناشی از عوامل درونی بوده و به نقصان عملکرد مغز می‌انجامد. در این پژوهش پرسش اصلی این است که گستره مسؤولیت کیفری و مدنی برای اختلال روانی و هیجان چه مقدار است؟ در پاسخ به این پرسش ـ ضمن پیشنهاد قرار گرفتن جنون ادواری در زمره اختلالات روانی ـ به نظر می‌رسد که شخص دچار اختلال روانی به لحاظ عدم تمایز خوب از بد، مسؤولیت کیفری ندارد. همچنین به جهت عدم اعتبار قراردادهای این افراد، مسؤولیت مدنی قراردادی متوجه این افراد نبوده و تنها مسؤولیت مدنی غیرقراردادی ثابت است. اما در خصوص شخص هیجانی، به دلیل عملکرد درست مغز، فقط برای هیجان دافع خطر ـ بجز جنایت عمدی بر نفس ـ مسؤولیت کیفری وجود نداشته و در کلیه موارد، مسؤولیت‌های کیفری و مدنی ثابت است.

واژه‌های کلیدی: هیجان، جنون، اختلال روانی، مسؤولیت، فقه، روانشناسی

متن کامل [PDF 547 kb]   (134 دریافت)